Nawigowanie wewnętrznym światem uczuć i emocji jest jedną z kluczowych umiejętności dojrzałego człowieka. Umiejętnością, która przypomina naukę skomplikowanego języka obcego. Można się pogubić.
Przynajmniej ja się czasem gubię, mimo że od lat uczę się siebie, doświadczam, obserwuję, czytam mądre książki i przeszłam własną psychoterapię. Wiem, że nie ja jedna, dlatego choć nie jestem w tym temacie ekspertką, decyduję się rozpocząć dialog o emocjach.
BYĆ MOŻE MYŚLISZ, ŻE TEMAT CIĘ NIE DOTYCZY? SPRAWDŹMY:
- Czy zdarza Ci się odczuwać napięcie (psychiczne lub fizyczne), źródła którego nie potrafisz zlokalizować?
- Czy Twoje ciało bywa spięte i masz wrażenie, że brakuje mu swobody i miękkości?
- Czy czujesz, że masz wobec siebie ogromne oczekiwania i nakładasz na siebie zbyt dużą presję?
- Czy zdarza Ci się godzić na coś, na co wcale nie masz ochoty, tylko po to, by nie sprawić komuś przykrości?
- Czy masz czasem poczucie, że robisz niewystarczająco i że inni radzą sobie lepiej od Ciebie?
- Czy zdarza Ci się reagować nadmiarowo (nieadekwatnie) do sytuacji np. niekontrolowanymi wybuchami złości?
- Czy masz trudności z akceptacją swojego ciała?
Każdy z powyższych stanów jest związany z jakąś blokadą na poziomie odczuwania. Jeśli więc odpowiedziałaś twierdząco choćby na jedno pytanie (i chciałabyś to zmienić), zapnij pasy i czytaj dalej.
NA POCZĄTEK: CZYM SĄ EMOCJE?
Emocje są instynktowną reakcją organizmu na bodźce ze świata zewnętrznego lub wewnętrznego (myśli). Są więc językiem, za pomocą którego nasz organizm się z nami komunikuje.
Innymi słowy emocja to fala energii w ciele, która motywuje nas do podjęcia jakiegoś działania. Najczęściej takiego, dzięki któremu unikniemy niebezpieczeństwa (nieprzyjemności) lub osiągniemy czy przedłużymy przyjemność.
EMOCJE SĄ DOMENĄ CIAŁA
Skoro emocje mają nas zmotywować do podjęcia jakiegoś działania (walki, ucieczki, obrony naszych granic, dążenia do przyjemności, wstaw dowolnie), zawsze są związane z jakimiś reakcjami w ciele.
Dlatego opowieść o emocjach, zawsze będzie opowieścią o ciele.
Emocje, energia w ruchu
Zwróć uwagę na źródłosłów słowa emocja (eng. emotion, łac. e movere – w ruchu). Emocje to energy in motion, czyli energia w ruchu.
Nasz mózg wyłapuje z otoczenia i przetwarza miliony bodźców na sekundę (w dużej mierze bez udziału naszej świadomości). Jeśli bodziec jest wystarczająco silny, wywołuje pobudzenie w ciele (zmiana w rytmie oddechu, napięciu mięśni, temperaturze ciała, postawie itp.). W domyśle za tym pobudzeniem powinna pójść określona reakcja.
CO SIĘ DZIEJE, GDY WYPIERAMY EMOCJE?
Ignorowanie sygnałów płynących z ciała, nie tylko uniemożliwia odczytanie docierających do nas w tej postaci informacji i adekwatne do nich reakcje. Sprawia tez, że pojawiające się uczucia zostają stłumione i „upchane” w ciele.
Silne emocje, które nie znajdują ujścia, powodują ból psychiczny, który na dłuższą metę jest nie do zniesienia. Dlatego na skutek długo utrzymujących się trudnych sytuacji, z którymi nie potrafimy sobie poradzić, odcinamy się od czucia. Stopniowo zamrażamy się, aby mniej bolało.
Nie można selektywnie odciąć się od trudnych emocji
Zamrożenie pozwala nie czuć emocjonalnego ciężaru. Problem w tym, że nie możemy selektywnie wyprzeć tylko niewygodnych emocji. Ceną jest odcięcie drogi do pełnego odczuwania radości, entuzjazmu, wdzięczności i innych pożądanych stanów. Nie da się tego rozdzielić.
TO CO NIEŚWIADOME KIERUJE NASZYM ŻYCIEM
Odcinając się od czucia, musimy coraz bardziej polegać na swojej głowie, słuchanie swoich potrzeb zastępując racjonalizacją i intelektualizacją.
Jako, że tych nieuświadomionych informacji (kodów) mamy w ciele bardzo dużo, w teorii mamy wolną wolę i sami kierujemy swoimi zachowaniami. W praktyce jednak bardzo często nasze automatyczne schematy myślowe, nieuświadomione zranienia i niezaopiekowane potrzeby, decydują za nas.
Dlatego czasami wybuchamy, sami nie wiedząc dlaczego, zachowujemy się irracjonalnie, godzimy na rzeczy, na które nie chcemy się godzić i wciąż napotykamy te same problemy.
DLACZEGO TRACIMY ZDOLNOŚĆ REGULOWANIA EMOCJI?
Każdy z nas rodzi się z umiejętnością komunikowania swoich potrzeb i granic. Popatrz na noworodka, który jest głodny. Na skutek odczuwanego w ciele dyskomfortu, zaczyna on płakać, wysyłając komunikat „daj mi jeść”. I dokładnie w ten sam sposób, kiedy dyskomfort zniknie, odwraca głowę, dając znać, że jest już najedzone.
Dzieci nie potrafią jednak swoich granic i potrzeb bronić. Nie potrafią też odróżnić czy zachowanie rodzica i innych dorosłych jest właściwe (zawsze zakładają, że tak! Przynajmniej dopóki nie staną się nastolatkiem 🙂).
Dlatego choć rodzimy się jako istoty wrażliwe i empatyczne, tracimy część (mniejszą lub większą) tych właściwości na skutek wychowania i socjalizacji.
W JAKI SPOSÓB?
Jeśli rodzic lub inny ważny dorosły nie szanuje komunikatów wysyłanych przez dziecko, np. zmuszając je do jedzenia albo negując jego uczucia, kiedy płacze („nie przesadzaj”, „no już, wszystko dobrze” albo co gorsze „przestań się mazać”) – dziecko stopniowo uczy się, że z nim i jego sposobem czucia jest coś nie tak. Że może rzeczywiście przesadza. Że może inni wiedzą lepiej.
Odczuciom pt. „coś jest ze mną nie tak” towarzyszy napięcie wewnętrzne, które nie znajduje ujścia. Pojawia się też lęk, bo odrzucenie ze strony rodzica (od którego na tym etapie jest całkowicie zależny) dosłownie oznaczałoby dla niego śmierć, więc jest o co się bać. Dziecko, które nie czuje się wartościowe, staje się też drażliwe i sfrustrowane. Poradzenie sobie z tak skomplikowanymi uczuciami przerasta możliwości praktycznie każdego dziecka. Nie pozostaje nic innego, jak „zamrozić” te trudne uczucia.
KŁOPOTLIWE DZIEDZICTWO KULTUROWE
Jeszcze parę pokoleń wstecz, nikt nie kłopotał się myśleniem o emocjach. „I jakoś żyli, po co teraz się nad tym rozczulać” – ktoś mógłby zapytać? No żyli, tylko co to było za życie?
W świecie naznaczonym traumą wojenną, kiedy walczysz o przetrwanie, rzeczywiście nie ma miejsca na sentymenty. Dlatego większość naszych rodziców i dziadków wychowana była w tak zwanym „zimnym chowie”. A skoro sami nie doświadczyli emocjonalnej bliskości, nie mogli nam jej dać.
Świat dzisiaj wygląda jednak zupełnie inaczej niż kilkadziesiąt lat temu i my mamy ogromny przywilej, jakim jest dostęp do wiedzy. Dostępna jest ona niemal na wyciągnięcie ręki, jeśli tylko zdecydujemy się szukać.
Dlatego czas najwyższy na zmiany. Bo bycie bez kontaktu ze sobą niesie fatalne skutki dla naszego zdrowia fizycznego i psychicznego.
JAK ODZYSKAĆ SIEBIE?
To temat na oddzielny artykuł i planuję go napisać. Żeby jednak teraz nie zostawić Cię z niczym, poniżej kilka słów na ten temat.
1.
POPRZEZ ŚWIADOMĄ PRACĘ Z CIAŁEM
Nasze ciało jest jak mapa, na której zapisana jest historia naszego życia. A skoro emocje są ściśle związane z ciałem, poprzez ciało możemy się z nimi skontaktować i uwolnić te historie, których nie chcemy już dłużej trzymać.
Kiedy ogarnia nas lęk, nasza energia jest w przyszłości. Kiedy rozpamiętujemy, co się wydarzyło, lokujemy energię w przeszłości. Jako że nasze zasoby są ograniczone, w obu przypadkach nie ma nas w teraźniejszości. A przecież to tutaj dzieje się życie.
Umysł może krążyć pomiędzy przeszłością a przyszłością (co bardzo często robi), ale ciało jest zawsze w tu i teraz.
Sztuką jest znalezienie takiego sposobu, w którym rzeczywiście będziemy w stanie wyciszyć szum myśli i usłyszeć, co mówi ciało.
To może być masaż, taniec intuicyjny, chodzenie na boso w lesie czy praktyka jogi. Tę ostatnią polecam szczególnie, ponieważ wykorzystuje dodatkowo drugą tajemną broń – oddech.
2.
ZA POMOCĄ ODDECHU I PRAKTYKI UWAŻNOŚCI
Świadome oddychanie pozwala sprowadzić umysł z powrotem do ciała i chwili obecnej. Z trybu walki-ucieczki głęboki oddech przełącza nas w tryb regeneracji (więcej o tym pisałam tutaj).
Regularna praktyka pozwala także zbudować (stopniowo coraz większą) wolność emocjonalną – stan, w którym jesteśmy świadomi emocji, które przez nas przepływają i rozumiemy, skąd się biorą oraz o czym nas informują i jednocześnie nie jesteśmy tymi emocjami targani jak chorągiewki na wietrze.
3.
NA PSYCHOTERAPII
Czasem warto również skorzystać z profesjonalnej pomocy psychoterapeuty. Nie tylko wtedy, gdy jest bardzo źle (np. depresja). Również wtedy, gdy czujemy, że coś nas blokuje lub bardzo chcielibyśmy coś zmienić, a to się nie udaje. Przekonania, jakie mamy na temat siebie i świata są tak głęboko zakorzenione, że bardzo trudno jest je samemu dostrzec. Dobry terapeuta spojrzy na nie obiektywnie (i empatycznie), pomoże rozpoznać szkodliwe mechanizmy i się od nich uwolnić.
Bycie w terapii to długotrwały i energochłonny proces, ale nagroda w postaci lepszego poznania siebie, umiejętności zaopiekowania się sobą oraz radości i spokoju, która jest z tym związana, jest warta każdego wysiłku.
NA ZAKOŃCZENIE
Im więcej rozumiem, tym większą świadomość mam jak głęboki i złożony jest to temat – a raczej jak my, ludzie, jesteśmy złożeni i wielowymiarowi. Dlatego kiedy piszę o emocjach, nie aspiruję do wyczerpania tematu. Moją intencją jest natomiast zachęcenie do własnej eksploracji.
Wracajmy do czucia. I nieidealnie, może nawet trochę po omacku – zacznijmy rozmawiać o emocjach.
Rozmowy o emocjach
Tym artykułem początkuję cykl rozmów o emocjach. W najbliższym czasie pojawią się kolejne odcinki, w których m.in. opowiem więcej o zdrowych sposobach regulacji emocjonalnej, przyjrzę się poszczególnym stanom emocjonalnym, a w zasadzie mojej relacji z nimi oraz posnuję refleksje na temat wychowywania emocjonalnie inteligentnego dziecka. Jeśli cię to ciekawi, `zaobserwuj moje media społecznościowe, żeby nic cię nie ominęło.
Paulina po obejrzeniu filmu Skazani na Shawshank przekonałem się, że socjalizacja i psychoterapia czyli tylko inteletualizowanie to ślepa droga donikąd. Sadguru mistrz duchowy powiedział że problem to kompulsywne zarządzanie naszym umysłem i zaspokajanie naszych rządz prowadzi do samobójstwa. Jest to wynik niemożliwego zaspokojenia kompulsywnego życzeń i dzialania na oślep. Tak zginął mój dziad. Brakuje nam wrażliwości emocjonalnej i poznania siebie i życia w głowie. Sztuka Życia pomaga i możliwość wglądu w siebie przez obserwację oddechu.
Psychoterapia i skupianie się na uczuciach tylko pogłębia problemy emocjonalne, doprowadza do załamania życiowego i depresji. Kiedyś ludzie nie skupiali się na emocjach, ale nikt nie mówił o epidemii samotności, depresji czy innych problemach psychicznych, bo było ich po prostu mniej. Dzisiaj na siłę szuka się problemu i na dobrą sprawę każdy psycholog u każdego człowieka znajdzie jakiś bzdurny schemat, który teoretycznie utrudnia mu życie. Na siłę wmawia się ludziom, żeby zajęli się swoim „ja” co nie jest do końca w naturze człowieka, bo człowiek to istota stadna, a wymysły psychologów wywołują tylko komplikacje, problemy i konflikty pomiędzy ludźmi, bo każdy chce się skupiać na swoich potrzebach, mając gdzieś potrzeby innych. 4 lata psychoterapii, o 4 za dużo